Douszne - dokanałowe słuchawki, częściowo wsunięte i uszczelniające przewód (kanał) słuchowy, szturmem zdobyły uszy nastoletnich posiadaczy „empetrójek”. Wzrost popularności osobistych odtwarzaczy sprawił, że początkowo skromny rynek słuchawek dokanałowych przekształcił się w niezwykle dynamicznie rozwijającą się gałąź sprzedaży sprzętu audio. Coraz częściej użytkownikami słuchawek dousznych zostają wymagający odbiorcy, którzy od sprzętu oczekują najwyższej jakości reprodukcji dźwięku. Wysoką izolacyjnością od zewnętrznych dźwięków, dyskretnymi rozmiarami czy wreszcie wygodą użytkowania, niewielkie słuchaweczki zdobył sobie uznanie również wśród zawodowych muzyków.

Biznes nie znosi pustki, stąd na półkach sklepowych coraz częściej pojawiają się znakomite konstrukcje, grające zaskakująco dobrze, zaspokajające nawet najbardziej wybredne gusta.
Obecnie rozpiętość jakościowa i cenowa słuchawek dokanałowych jest nadzwyczaj szeroka. Od słuchaweczek za kilkadziesiąt złotych, przez produkty warte kilkaset złotych, na słuchawkach dla profesjonalistów i audiofilów, kosztujących nawet kilka tysięcy złotych, kończąc. Od popularnych, jakie znajdziemy w każdym hipermarkecie, do pasujących tylko do uszu ich właściciela, wytwarzanych na indywidualne zamówienie na podstawie przesłanych do producenta anatomicznych form, wykonanych przez wykwalifikowanego laryngologa.

Niedawno w sprzedaży pojawiły się dwie pary dość niezwykłych słuchawek dokanałowych: Sennheiser IE 8 i Sleek Audio SA6. Na czym polega ich oryginalność? Otóż mimo anatomicznej uniwersalności, brzmienie wspomnianych słuchawek można dopasować, naturalnie w pewnych granicach, do osobistych potrzeb i preferencji. Cecha ta wydaje się być szczególnie istotna, głównie ze względu na dwie kwestie, ściśle związane z budową i sposobem użytkowania słuchawek dousznych. Pierwsza dotyczy ograniczonej możliwości przetestowania słuchawek dokanałowych - z oczywistych względów nie możemy liczyć, że sprzedawca pozwoli klientom na wkładanie do uszu słuchaweczek przed zakupem. Drugie zagadnienie ma związek ze specyficznym brzmieniem słuchawek dokanałowych. Abstrahując od lokalizacji dźwięku, która praktycznie dla każdego typu słuchawek oddawana jest nienaturalnie (pomińmy nagrania wykonane metodą sztucznej głowy), odsłuch w słuchawkach dokanałowych wprowadza dodatkowo przekłamania w charakterystyce tonalnej odtwarzanej muzyki.

Słuchawki dokanałowe umieszczone za małżowiną uszną całkowicie eliminują jej istotny wpływ na modelowanie dźwięku, a przecież dla niektórych zakresów częstotliwości wprowadzane zmiany wynoszą nawet kilkanaście decybeli! Niektórzy producenci starają się zrównoważyć brak oddziaływania muszli na odbierany dźwięk, przez odpowiednie kształtowanie charakterystyki częstotliwościowej słuchawek dousznych. Niestety, wyłączając bliźnięta jednojajowe, nie ma ludzi o takim samym kształcie uszu - idealna uniwersalna kompensacja nie istnieje.

Pora bliżej przedstawić naszych bohaterów.

Zacznijmy od modelu Sennheiser IE 8 – niejako dousznego flagowca niemieckiego producenta, w folderach reklamowych występującego z przydomkiem professional. To, co przede wszystkim wyróżnia tę konstrukcję z pośród innych dokanałowych słuchawek, to możliwość płynnej regulacji niskich częstotliwości. Co ważne, regulacja nie odbywa się na drodze elektrycznej, a jedynie przez zmianę parametrów wbudowanych filtrów akustycznych, które zmienią przepływ fal dźwiękowych o niskich częstotliwościach wewnątrz słuchawek.

W rezultacie, użytkownik Sennheiser'ow IE 8 może, w zależności od własnych upodobań, płynnie wzmacniać lub osłabiać energię najniższych tonów. Do regulacji służy widoczna na fotografii, przypominająca główkę śrubki tarcza, którą obracamy przy użyciu niewielkiego śrubokręta.

Sennheiser'y IE 8 odznaczają się ponadto bardzo dobrymi parametrami technicznymi: pasmem przenoszenia 10hz - 20K, zniekształceniami THD poniżej 0,1%, czy silnym tłumieniem dźwięków z otoczenia (producent chwali się izolacyjnością na poziomie 26dB).

Słuchawki są bardzo dobrze doposażone. Komfort użytkowania ma zapewnić zestaw aż 10 par wkładek dousznych, różniących się miedzy sobą kształtem, wielkością a nawet materiałem z jakiego zostały wykonane. Ponadto w zestawie znajdziemy m.in. parę prowadnic pozwalających na zauszne mocowanie słuchawek oraz narzędzie pomocne przy czyszczeniu i regulacji. Wzmacniany kevlarem przewód sygnałowy jest odłączany, co w przypadku silnego szarpnięcia może uchronić słuchawki od poważnej awarii, a w razie uszkodzenia samego przewodu łatwo go wymienić. Cały zestaw spoczywa w estetycznej kasetce, pełniącej również rolę ochronnego etui dla słuchawek. Co ciekawe, kasetka zawiera niewielki schowek na sól, której zadaniem jest usuwanie z pudełeczka nadmiaru wilgoci. Cena słuchawek nie należy do niskich - ok 250 €.

Krok dalej w temacie dostrajania brzmienia słuchawek do upodobań właściciela zrobiła amerykańska firma Sleek Audio. Mający swoją siedzibę na słonecznej Florydzie Sleek Audio oferuje swoim klientom jedynie 2 modele słuchawek dokanałowych. Aby stać się właścicielem droższego modelu, wytwarzanego na indywidualne zamówienie, trzeba najpierw odwiedzić laryngologa, który przygotuje formę części małżowiny usznej i przewodu słuchowego. Tak przygotowaną formę należy wysłać do producenta, który na jej podstawie „skroi” słuchaweczki na miarę.

Tańszy, uniwersalny model Sleek Audio SA6 jest już koncepcyjnie zbliżony do Sennheiser'ów IE 8. O ile jednak użytkownik wspomnianych niemieckich słuchawek może zmienić poziom jedynie najniższych częstotliwości, o tyle właściciel Sleek Audio SA6 ma wpływ również na charakter tonów wysokich.

Za regulację odpowiada Variable Equalization (VQ) System - pod tą nazwą ukrywa się zestaw wymiennych filtrów akustycznych. Jak odbywa się regulacja? Spójrzmy na poniższy schemat.

Zmiana w zakresie niskich tonów realizowana jest przez dobór wymiennej końcówki „Bass Port” (zaznaczonej na schemacie literką e). Do wyboru mamy trzy Bass Port'y: neutralny, wzmacniający i osłabiający. Różnica poziomów natężenia dźwięku między skrajnymi konfiguracjami wynosi 12dB dla częstotliwości 20Hz. Intensywność wysokich częstotliwości uzależniona jest od rurki „Treble Tip” (zaznaczonej na schemacie literką b), łączącej przetwornik (c) z grzybkiem (a).

Dostępne są 4 warianty - od obniżenia wysokich tonów, przez stan neutralny, po ich małe lub duże wzmocnienie.

Kupując słuchawki SA6 otrzymamy nieco uboższy zestaw akcesoriów niż w przypadku niemieckich Sennheiser'ów. Prócz końcówek Bass Port i Treble Tip znajdziemy w nim m.in. 3 pary różniących się między sobą rozmiarem wkładek dousznych, miotełkę do czyszczenia, kluczyk ułatwiający demontaż Treble Tip i oczywiście kasetkę do przechowywania samych słuchawek. Przewód Audio SA6 jest odłączalny, w razie uszkodzenie łatwo go wymienić. Cena Audio SA6 jest niższa niż Sennheiser'ów i wynosi w USA ok. 250 dolarów, a w Europie ok. 200 euro.

Pozostaje mieć nadzieję, że pomysł na umożliwienie użytkownikom modelowania brzmienia słuchawek dousznych przyjmie się i wkrótce w sprzedaży pojawią się godni naśladowcy rozwiązań firm Sleek Audio i Sennheiser.

fot. Sennheiser i Sleek Audio